مبانی شبکه های کامپیوتری
فرض کنید در سازمانی ، می بایست تعدادی زیادی از کارکنان از داده های مشابه استفاده  نمایند . یکی از راه حل ها ی مربوطه می تواند استقرار  یک نسخه از داده ها  بر روی هر یک از کامپیوتر ها باشد. بدین ترتیب هر یک از کارکنان بصورت مجزاء به داده ها دستیابی خواهند داشت . راه حل دیگر در این زمینه ، استقرار داده ها بر روی یک کامپیوتر و دستیابی سایر کامپیوتر به داده های مورد نیاز از راه دور است. رویکرد فوق ،  باعث صرفه چوئی در فضای ذخیره سازی  بر روی کامپیوترها شده و یک محل مرکزی برای ذخیره سازی و مدیریت داده هائی را که چندین کاربر نیازمند دستیابی به آنان می باشند را فراهم می نماید .عملیات فوق،  مستلزم اشتراک داده ها و منابع بوده و ما را بسمت پیاده سازی شبکه هدایت می نماید.شبکه شامل گروهی از کامپیوترهای مرتبط بهم است که امکان اشتراک اطلاعات را به کاربران خواهد داد .در یک شبکه ، کاربران متعددی قادر به دستیابی به اطلاعات مشابه و اتصال به منابع یکسانی می باشند . مثلا" در مقابل ارتباط هر کامپیوتر به چاپگر اختصاصی خود،  تمام کامپیوترها می توانند به یک چاپگر مرتبط و بدین ترتیب امکان استفاده از چاپگر بصورت مشترک توسط چندین کاربر فراهم می گردد .

مزایای شبکه 
برپاسازی یک شبکه کامپیوتری دارای مزایای زیر است :

• اشتراک اطلاعات . امکان  اشتراک اطلاعات و داده ها با سرعت مطلوب و هزینه پایین ، از مهمترین مزایای یک شبکه کامپیوتری است .

• اشتراک سخت افزار و نرم افزار . قبل از مطرح شدن شبکه ،  کاربران کامپیوتر ،  از چاپگر و سایر دستگاههای جانبی اختصاصی  استفاده می کردند. رویکرد فوق ،  افزایش هزینه ها خصوصا" در سازمان های بزرگ را بدنبال خواهد داشت . شبکه های کامپیوتری ، کاهش هزینه های فوق را بدنبال داشته  وامکان استفاده از منابع سخت افزاری و نرم افزاری مشترک بصورت همزمان توسط کاربران متعددی را فراهم می نماید.

• مدیریت و حمایت متمرکز . برپاسازی یک شبکه ، باعث تسهیل در امر مدیریت و عملیات مربوط به پشتیبانی می گردد. بدین ترتیب ،  مدیریت شبکه از یک محل ،  قادر به  انجام عملیات و وظایف مدیریتی بر روی هر یک از کامپیوترهای موجود در شبکه خواهد بود.

نقش ( وظایف ) کامپیوترها در شبکه 
کامپیوترهای موجود در شبکه بعنوان سرویس گیرنده و یا سرویس دهنده،  ایفای وظیفه می نمایند . 

• کامپیوترهای سرویس گیرنده،  درخواست خود برای دریافت سرویس و یا اطلاعات  را از کامپیوترهائی در شبکه که بعنوان سرویس دهنده ،  ایفای وظیفه می نمایند ،  مطرح می نمایند . 

• کامپیوترهای سرویس دهنده،  کامپیوترهائی هستند که سرویس ها و داده های مورد نیاز کامپیوترهای سرویس گیرنده را ارائه می نمایند. سرویس دهندگان در شبکه ، عملیات متفاوت و پیچیده ای را انجام می دهند. سرویس دهندگان،  برای شبکه های بزرگ اختصاصی شده تا قادر به پاسخگوئی به نیازهای توسعه یافته کاربران باشند.  نمونه های زیر انواع متفاوت سرویس دهندگان در یک شبکه بزرگ را نشان می دهد:
  سرویس دهنده فایل و چاپ . این نوع سرویس دهندگان،  منابع فایل و چاپگر را از طریق یک نقظه متمرکز،  ارائه می نمایند. زمانیکه  سرویس گیرنده  ای درخواست خود  را برای دریافت داده ،  فایل و سرویس دهنده چاپ ، ارسال می نماید،  تمام اطلاعات  و یا فایل درخواستی  بر روی کامپیوتر متقاصی دریافت می گردد. مثلا" زمانیکه یک برنامه واژه پرداز فعال می گردد،  برنامه برروی کامپیوتر شما اجراء و مستندات ذخیره شده بر روی سرویس دهنده چاپ و یا فایل در حافظه کامپیوتر شما مستقر تا امکان ویرایش و یا استفاده محلی از مستندات فراهم گردد . زمانیکه مستندات مجددا" بر روی سرویس دهنده ذخیره می گردد،  سایر کاربران شبکه که دارای مجوزهای لازم دستیابی می باشند ،  قادر به مشاهده و استفاده از مستندات خواهند بود.سرویس دهندگان فایل و چاپ، تمرکزدر ذخیره سازی فایل ها و داده ها را بدنبال خواهند داشت.
  سرویس دهنده بانک اطلاعاتی . سرویس دهندگان بانک اطلاعاتی، قادر به ذخیره سازی حجم بالائی از داده ها در یک مکان متمرکز بوده و از این طریق داده ها در دسترس کاربران قرار گرفته و ضرورتی به دریافت تمام بانک اطلاعاتی نخواهد بود. با استفاده از یک سرویس دهنده بانک اطلاعاتی،  تمام بانک اطلاعاتی بر روی سرویس دهنده ذخیره و صرفا" نتایج مربوط به یک درخواست برای متقاضی ارسال خواهد شد. مثلا" می توان از بانک اطلاعاتی کارکنان بر روی یک سرویس دهنده اطلاعاتی نظیر Microsoft SQL Server  استفاده کرد. زمانیکه سرویس دهنده درخواست شما را پردازش می نماید ، صرفا" نتایج پرس و جو (Query) از طریق سرویس دهنده برای سرویس گیرنده ارسال می گردد.
  سرویس دهنده پستت الکترونیکی . سرویس دهنده پست الکترونیکی،  نظیر سرویس دهنده بانک اطلاعاتی رفتار می نماید با این تفاوت که از برنامه های  سرویس دهنده و  سرویس گیرنده مجزائی استفاده می گردد. داده های انتخابی از سرویس دهنده  برای سرویس گیرنده ارسال خواهد شد. سرویس دهنده پست الکترونیکی،  مدیریت پیام های الکترونیکی در شبکه برعهده دارد.
  سرویس دهنده فاکس (نمابر) . سرویس دهندگان فاکس،  مدیریت ترافیک فاکس به و یا  از شبکه را با اشتراک یک و یا چندین دستگاه  فاکس مودم ، فراهم می نمایند. بدین ترتیب، سرویس فاکس برای هر یک از کاربران شبکه فراهم و ضرورتی به نصب یک دستگاه فاکس برای هر یک از کامپیوترها ، وجود نخواهد داشت .
  سرویس دهنده Directory Service . سرویس دهنده فوق،  یک محل مرکزی بمنظور ذخیره اطلاعات در رابطه با شبکه نظیر اسامی  کاربران و منابع موجود در شبکه است . بدین ترتیبز  امنیت شبکه بصورت متمزکز مدیریت خواهد شد . مدیریت شبکه قادر به تعریف یک منبع نظیر چاپگر و نوع دستیابی  کاربران،خواهد بود. پس از تعریف منابع توسط مدیریت شبکه، کاربران قادر به دستیابی و استفاده از منابع خواهند بود. نوع استفاده از منابع بر اساس سیاست هاتی است که توسط مدیریت شبکه برای کاربران تعریف و درنظر گرفته شده است .
   

انواع شبکه 
با توجه به نحوه پیکربندی کامپیوترها در شبکه و نحوه دستیابی به اطلاعات ،  شبکه ها را به دو گروه عمده Peer-To-Peer و Client Server تقسیم می نمایند:

• Peer-To-Peer ( نظیر به نظیر ) . در شبکه های نظیر به نظیر،  سرویس دهنده اختصاصی وجود نداشته  و سلسله مراتبی در رابطه با کامپیوترها رعایت نمی گردد. تمام کامپیوترها معادل و همتراز می باشند. هر کامپیوتر در شبکه هم بعنوان سرویس گیرنده وهم بعنوان  سرویس دهنده ایفای وظیفه  نموده و امنیت بصورت محلی و بر روی هر کامپیوتر ارائه می گردد . کاربر هر یک از کامپیوترها مشخص می نماید که چه داده ئی بر روی کامپیوتر خود را می بایست به اشتراک قرار دهد. شبکه های نظیر به نظیر workgroup ، نیز نامیده می شوند . واژه workgroup ، نشاندهنده یک گروه کوچک ( معمولا" ده و یا کمتر ) از کامپیوترهای مرتبط با یکدیگر است . شبکه های نظیر به نظیر ، گزینه ای مناسب برای محیط هائی با شرایط زیر می باشند:
   ? حداکثر تعداد کاربران ده و یا کمتر .
   ? کاربران منابع و چاپگرها را به اشتراک گذاشته و در این راستا ، سرویس دهندگان خاصی وجود ندارد.
   ? امنیت متمرکز مورد نظر نباشد .
   ? رشد سازمان و شبکه بر اساس آنالیز شده، محدود باشد .

• Client Server  ( سرویس دهنده - سرویس گیرنده ) . بموازات رشد شبکه و افزایش کاربران و منابع موجود ،یک شبکه نظیر به نظیر قادر به پاسخگوئی به حجم بالای تقاضا برای منابع اشتراکی نخواهد بود بمنظور هماهنگی با افزایش تقاضا و ارائه سرویس های مورد نیاز ، شبکه ها می بایست از سرویس دهندگان اختصاصی، استفاده نمایند . یک سرویس دهنده اختصاصی، صرفا" بعنوان یک سرویس دهنده در شبکه ایفای وظیفه می نماید (نه بعنوان یک سرویس گیرنده) . شبکه های سرویس گیرنده - سرویس دهنده ، بعنوان مدلی استاندارد برای  برپاسازی شبکه مطرح شده اند . بموازات رشد شبکه ( تعداد کامپیوترها متصل شده ،  فاصله فیزیکی ، ترافیک موجود) می توان تعداد سرویس دهندگان در شبکه را افزایش داد. با توزیع  مناسب فعالیت های شبکه بین چندین سرویس دهنده ، کارآئی شبکه بطرز محسوسی افزایش خواهد یافت